اگرچه دستیابی به مستندات قابل اعتماد و نیز نگاهی جامع به رویدادهای تاریخی، از مقدمات ضروری در بهره‌‏برداری از مطالعات تاریخی به‏‌شمار می‌‏آید، اما کافی نیستند. گاه در فهم و تحلیل تاریخ، باید سؤالاتی مهم را دست‏مایه کشف عناصر پشت‏‌پرده جریان‏های تاریخی نمود که به‏‌صورت آشکار و صریح مورد توجه قرار نمی‌‏گیرند و در متون تاریخی نیز خودنمایی نمی‌کنند. «تاریخ‌‏نگاری تحلیلی» که مورد اشاره اهل فن است، معمولاً ناظر به همین مقصود در مواجهه با تاریخ و رویدادهای تاریخی است.

در دوران مبارزه با رژیم ستم‏شاهی و در زمانی که رهبری جامعه؛ مهم‏ترین مسأله نهضت اسلامی بود؛ رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‏‌الله خامنه‌‏ای چند سخنرانی درباره تحلیل زندگانی امام ششم(ع) ایراد کردند که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی؛ تحت عنوان «پیشوای صادق(ع)» منتشر گردید. تاریخ دقیق انجام سخنرانی معلوم نیست ولیکن بین سالهای 45 تا 50 شمسی بوده است.
 
 دو قضاوت قابل تأمل درباره امام صادق(ع) در میان مردم‏
دو قضاوت درباره امام صادق(ع) در بین مردم وجود دارد که هر دو محل تأمل است؛ قضاوت اول جانب‏دارانه بوده و از طرف کسانی ابراز می‌‏شود که خود را دوستدار و موالیان امام می‌‏نامند؛ که به این شرح است: آن امام بزرگ؛ فرصتی طلایی برای تعلیم و تربیت به‌‏دست آورد و چنان غرق در نشر علم و دین شد که نتوانست به فریضه امر به معروف و نهی از منکر عمل کند و ناچار شد در مقابل حکام ظلم و جور به مدح و ستایش و تملق بپردازد!!
قضاوت دوم، اعتراض‏‌آمیز است: او در زمانی که ظلم و جنایت از در و دیوار می‏‌بارید، ره عافیت در پیش گرفت و از رسالت انسانی یک رهبر غفلت ورزید و به درس و بحث دل خوش کرد! در حالی که شیعیانش گرفتار تعقیب و زندان و شکنجه و تبعید و قتل و غارت بودند!!!
هیچ‏یک از این دو قضاوت؛ پایه و مایه استوار و صحیحی ندارد. هر دو قضاوت براساس چند روایت مجعول شکل گرفته است که دقت در محتوای آن؛ ساختگی‌‏بودن آن‏‌را آشکار می‌‏سازد، زیرا ساحت رفیع امامت بسی پاک‏‌تر و والاتر از آن است که آلوده به تملق و ستایش بی‏‌جا؛ آن‌‏هم نسبت به طاغوت‏ها و ستمگران گردد. علاوه بر آن که برخی از این روایات، اساساً سند ندارند.

 دیدگاه صحیح‏
نظریه و داوری صحیح درباره امام صادق(ع) و سایر امامان علیهم السلام، قضاوت سومی است که با تحقیق در منابع و مآخذ و دقت در آن به‌‏دست می‏‌آید و آن این است: امامان شیعه، همانند خود پیامبر(ص) هدفی جز این نداشتند که نظام عادلانه اسلامی را با همان ویژگی‏‌ها و اهدافی که قرآن روشن کرده ایجاد کنند یا استمرار بخشند؛ زیرا امامت، تداوم نبوت است.

 امامت از نظر تاریخی چهار دوره را پیمود:
الف) سکوت.
ب) قدرت.
ج) شهادت.
د) جهادی دیگر.
دوران زندگی امام صادق(ع) در دوره چهارم قرار دارد که ائمه تلاشی مستمر داشتند تا با فعالیت ایدئولوژیک و مبارزه با تحریف، زمینه احیای حکومت اسلامی و حضور قرآن و سنت را در جامعه فراهم آورند و این انقلابی بزرگ و اساسی بود، شبیه انقلابی که رسول الله(ص) در جامعه جاهلی پدید آورد و شاید از آن هم مشکل‏‌تر؛ زیرا تجدید یک انقلاب، گاه از ایجاد آن دشوارتر است.
ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که می‏‌گفت: خدا برای این امر (تشکیل حکومت علوی) سال 70 را معین کرده بود. چون حسین(ع) کشته شد خدا بر خاکیان خشم گرفت. پس آن‌‏را تا سال 140 به تاخیر افکند... ما این موعد را برای شما (شیعیان) گفتیم و شما آن‏‌را افشا کردید. پس خدا دیگر موعدی را معین نکرد.
ابوحمزه این سخن را برای امام صادق(ع) بیان کرد. آن حضرت فرمود: آری، این چنین بود.
وجود تعابیری چون «باب»، «وکیل»، «صاحب سر»، «مستودع سر» در روایات امام صادق(ع) و نیز در تاریخ، نشان می‌‏دهد که آن‏‌حضرت تشکیلاتی سیاسی، ایدئولوژیک را به‌‏صورت پنهانی هدایت می‏‌کرد. مثلاً محمد‏بن سنان، «باب» امام صادق(ع) و زراره و برید و محمد‏بن مسلم و ابوبصیر، «مستودع سر» آن‏‌حضرت و معلی‏‌بن خنیس، وکیل آن‌‏بزرگوار بودند.

 فهرستی از محتوای کتاب به‏‌صورت زیر است:
-  دو قضاوت درباره امام صادق؛ قضاوت جانب‏دارانه/قضاوت معترضانه‏
-  رسالت انسانیِ یک رهبر
-  سیمای واقعی امام‏
-  روح ‏های عافیت‌‏طلب‏
-  سندهای غیر قابل استناد، قضاوت غیر علمی‏
-  فلسفه امامت، فلسفه نبوت. امامت؛ ادامه تکلیف نبوت‏
-  عناصر سازنده نظام اجتماعی‏
-  برنامه عمومی ائمه‏
-  چهار دوره جریان امامت: 1- سکوت یا همکاری، 2- به قدرت رسیدن امام، 3- صلح امام حسن تا شهادت امام حسین، 4- روزگار تعقیب.
-  لزوم ایجاد آمادگی‏
-  تجدید انقلاب، دشوارتر از ایجاد آن‏
-  امام سجاد بر سر دوراهی؛ انتخاب راه دشوارتر
-  نقش سازنده امام سجاد؛ قاطعیت ایدئولوژیک، صف‏‌بندی انبیا با جبهه مقابل، پیوستن عناصر صالح به امام، برخورد هوشمندانه امام، موضع حقیقی امام در برابر قدرت مسلط، فعالیت آرام و پنهان.
-  شاخصه دوران امام باقر؛ اشاعه دعوت هدف‌‏دار، واقعیت تأسف‏‌بار اجتماعی و ذهنی، موضع‌‏گیری خصمانه امام، استفاده از فرصت‏ها، داستان بنی‌اسرائیل در جامعه فرعونی، مغز متفکرِ اندام زنده، درس رازداری، وجود رابطه تشکیلاتی، موضع نسبتاً شدید امام باقر، حبس و تبعید امام باقر، پرهیز از پیکار رویاروی، شیوه‏‌های امیدبخش امام باقر، نوزده سال مبارزه در راهی ناهموار، نقشه‌‏ی جهاد پس از مرگ‏
-  فصل پُرماجرای دوران بنی‌‏امیه‏
-  امامت؛ سرچشمه دو جریان حیات‏‌بخش‏
-  اولویت کار فکری بر کار سیاسی‏
-  استراتژی کلی امام صادق(ع)‏
-  دشواری دعوت امامت‏
-  امام صادق؛ مظهر امید صادق، منظور از «قیام‏‌کننده» کیست؟، امیدواری یاران نزدیک.
-  فراز و نشیب‏‌های دوره امام صادق، شرح زندگی امام صادق در هاله‌‏ای از ابهام، کار پنهانی و تشکیلاتی.
-  خصلت تاریخ‌‏نویسی، تاریخ‏‌نویسی با صبغه عباسی‏
-  راه آشنایی با زندگی امام صادق‏(ع)

 نمودارهای مهم در زندگی امام صادق(ع):
1 - تبیین و تبلیغ مسأله امامت‏
-  امام؛ رئیس دولت و ایدئولوگ‏
-  وجود شبکه تبلیغاتیِ قوی‏
-  پایبندی یاران امام به «تقیه»
-  مجادلات کلامی و ادبی، نقش ادبیات در قرن‏های اول و دوم‏
2- تبیین احکام به‏‌شیوه خاص شیعی و تفسیر قرآن به روال بینش اهل بیت‏(ع)
-  دو جریان کلی در فقه و حدیث و تفسیر
-  معارضه علمی امام صادق‏
3- وجود تشکیلات پنهانیِ سیاسی- ایدئولوژیک‏
-  تشکیلات پنهانِ تحت فرمان ائمه‏
-  استراتژی امام حسن(ع) برای پذیرش صلح، نخستین سنگ بنای تشکیلات شیعه‏
-  فرمان ایجاد تشکل و سازمان‏دهی‏
-  رشد اندیشه شیعی و افزایش آمار شیعیان‏
-  بیست سال پس از صلح امام حسن(ع)، رشد فعالیت‏های سازمان‏‌یافته، ابتکار عمل در دست شیعیان، هراس‏‌افکنی در دلِ سران رژیم خلافت‏

 شیعه؛ نامی برای حزب امامت‏
-  «باب»، «وکیل»، «صاحب سر»
-  «راز» در زندگی امامان چیست؟

 رازهای ناگشودنی تشکیلات‏
-  «باب»؛ واسطه میان امام و شیعیان‏
-  «وکیل» چه کسی است؟
-  نحوه تکاپوی تشکیلاتی شیعیان‏
-  این کتاب تالیف آیت‏‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌‏ای "مد ظله ‌العالی" است، که چاپ جدید آن سال 1383 توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است و شامل 111 صفحه است.

منبع » سایت خبری تسنیم